Nowośišćoju serbskeje Biblije wót 1868

וַיְהִי דְבַר־יְהוָה – Wóno sta se Knězowe słowo (Jon 1,1)

Biblija ma dłujku historiju. Słowo biblija (βιβλία) měni w grichiskej rěcy knigły abo papyrusowe rule. Ako Swěte Pismo kśesćijaństwa ma dwa źěla: Prědny abo Stary Testament wobpśimjejo swěte pismo žydojstwa, kenž jo pomjenjony ako תַּנַ״ךְ‎ (tanach), a dalšne dodatne teksty. Wšykne su byli kanonizěrowane, to groni, ako zakład religije pśipóznate, až do prědnego stolěśa pó Kristusowem naroźenju. Stary Testament ma 39 knigłow. K tomu pśidu pózdźejše pisma Starego Testamenta, tak pomjenjone apokryfy. Drugi źěl jo ten Nowy Testament, kenž ma 27 knigłow, kenž zapowědajo Jezusa Kristusa ako wumóžnika a Syna Boga. Dwójoźělna Biblija su nejcesćej śišćane a do nejžwěcej rěcow pśełožone knigły na swěśe.

Pśełoženje teksta do drugeje rěcy jo pśecej wobśěžna nastupnosć, samo zwažna wěc. Tak su na pśikład normalnemu Srjejźnoeuropejarjeju žywjeńske wobstojnosći w Japańskej tak cuze, až pśełoženje japańskego klasiskego teksta pó słowje jo dopołnje njerozymliwe. K tomu pśiźo kradu drugi system gramatiki, znamuškow a słowotwóŕby. Wjelgin lažko se zgubijotej zasadna ideja teksta a wósebnosć rěcneje konstrukcije, gaž se jano ze słownikom sejźi a wopytajo beletristiske, filozofiske abo nabóžne źěło linearnje słowo pó słowje pśestajiś. Teke z nejwětšym pilnowanim njamaju pśestajone dramy Shakespeara a epose Homera tu samsku rěcnu a basnikaŕsku substancu ako w originalnej rěcy. To płaśi teke za historiske nimske pěsnistwo ako na pśikład Nibelungenlied. Jo to teke tak z Bibliju? Njejo źěło wuměłstwa, ale ma pósrědniś bytše pósołstwo wšyknym luźam. Toś to pósołstwo pak njejo bźezcasowe słowo, kenž ako abstraktnu formulu móžomy mimo problemow do kuždeježkuli rěcy konwertěrowaś. Pósołstwo jo spócetnje myslone było za luźi w dalokem swěśe a casu. Jich rěc jo zroźona pśez žywjeńske poměry a nazgónjenja, kenž južo dawno njejsu naše. Chtož ma zaměr, Bibliju pśestajiś abo pśełožk cytaś, musy wopśimjeś kradu cuze rěcne wobroty a drugu wašnju myslenja. Wjelicki historiski, socialny a kulturelny wótstawk mjazy swětom Biblije a něntejšnym swětom jo wjelgin wupominajucy.

Źinsa jo snaź samorozmějucy, až se Biblije pśestajujo z jich originalnych rěcow. Za Stary Testament jo to pśedewšym hebrejšćina a pó źělach aramejšćina – ta wobchadna rěc w Bliskem pódzajtšu hyšći za cas Jezusa –, za apokryfy a Nowy Testament grichišćina. Katolske pśełožki su se dłujki cas orientěrowali pó za romsko-katolsku cerkwju oficialnej łatyńskej wersiji, pó vulgaśe. Gano jo pak kurija teke staru cesći dostojnu wulgatu z hebrejskimi a grichiskimi zakładnymi tekstami pśirownała a skorigěrowała.

Problem z originalnymi rěcami Biblije jo, až njejo wěste, kótara wersija teksta jo rozsudna. Wšakorake jadnotliwe spise, kenž w Bibliji mamy, njejsu se zdźaržali w originalu spisarja. Pśedlažece rukopisne bibliske teksty póchadaju z pózdźejšych lětstotkow a se bejnje wótchylaju. Bibliske slěźenje musy wunamakaś z wědomnostnymi metodami, kótary rukopis jo nejlěpšy, a kótara wašnja cytanja abo interpretacija dajo ten bibliski zakładny tekst, kenž by se makał nanejlěpjej z originalom.

Akle humanizm 16. lětstotka jo zachopił se dopomnjeś na hebrejske a grichiske teksty Biblije. Knigły wudane wót Erasmusa Rotterdamskego (wokoło 1467–1536) a Johannesa Reuchlina (1455–1522) su spśistupnili je reformatoram z Wittenberga. Na zakłaźe tych knigłow w spócetnych rěcach jo Mjertyn Luther (1483–1546) mógał wózjawiś w lěśe 1522 nimski pśełožk Nowego Testamenta a w lěśe 1534 prědne cełkowne wudaśe Biblije. W lěśe 1545 jo wujšeł slědny, z jogo ruki pśeźěłany nakład, kenž jo se wužywał w Nimskej až do 19. stolěśa a jo był zakład wšakich sekundarnych pśestajenjow. Śišćane wudaśa Lutheroweje Biblije su byli rozsuźece za reformaciju. Pó dokóńcenju w lěśe 1522 jo Luther hyšći raz pśeglědał Nowy Testament ze swójimi towarišami, tak ako teke w dalšnem běgu njejo sam źěłał. Weto nosy pśełožk wšuźi jogo jasny rukopis. To se pokazujo w mócy rěcy a w teologiskem wusměrjenju. Luther jo sam wopisował swóje principy, nejwuraznjejše w traktaśe „Sendbrief vom Dolmetschen“ z lěta 1530. Mimo póśěga k hebrejskim a grichiskim tekstam su charakteristiske:

• Zasada jo, až „zmysł teksta jo wažnjejšy ako pśełožk pó słowje”, to groni, Lutherowy pśełožk jo lichotnjejšy ako ten jogo pśedchadnikow.
• Pśestajenje dej wusměrjone byś na rěc luda, kenž se wótbłyšćujo w jědernych a wobraznitych formulacijach.
• Zakładne teologiske rozsudy maju direktny wliw na pśełožk, což wjeźo k dodatnym rozjasnjenjam a rozměśu Starego Testamenta ako wusměrjonego na Kristusa (wósebnje w psalmach), a na změnjony rěd bibliskich spisow,
• Pśestajarja ma zajmowaś wugroniwosć a rozymliwosć tekstow a wón musy dojśpiś mócny rěcny rytmus a poetiski zuk.

Lutherowy pśełožk Biblije jo se rozšyrjał wjelgin malsnje pó cełej srjejźnej Europje, a to głownje pśez nowu wašnju knigłyśišća ze zgibnymi śišćaŕskimi pismikami. Su wědomnostniki, kótarež z togo wuchadaju, až w lěśe 1533 jo južo kužda źaseta nimska domacnosć měła Lutherowy Nowy Testament doma. Nejwažnjejšy wuspěch jo, až Lutherowa biblija roznosujo reformatoriske myslenje. Jadno z wuznamnych pominanjow reformacije jo było, až luźe maju pšawo, Bóže słowo słyšaś a cytaś w maminej rěcy. To jo měło wažne konsekwence za druge rěcy.

Wjelgin jěsno jo pśišła reformacija do Łužyce. Južo w lěśe 1522 jo w Chóśebuzu prjatkował něgajšny franciskanaŕ, Serb dr. Jan Brězan (✶ 1488 w Chóśebuzu, †  1549 w Kralowcu), pó nowej reformatoriskej wašni. W lěśe 1548 jo pśestajił Mikławuš Jakubica (✶ njeznate, †  wokoło 1563) Nowy Testament do serbskeje rěcy. Zeprěł jo se na nimski pśełožk Mjertyna Luthera a pósłužył jo se pódzajtšno-serbskego, žarojskego dialekta. Źěło jo dokóńcył „srjodu pó swětem Jakubje”, to jo 1. awgusta 1548. Jo pótakem jaden z prědnych pśełožkow Lutheroweje Biblije do drugeje rěcy. Wuźěło Jakubice pak njejo mógało se tegdy śišćaś, nejskerjej dla zakaza ewangelskich śišćaŕnjow w lěśe 1547 pśez katolskego krala a pózdźejšego kejžora Ferdinanda I (1503 – 1564). Wóno jo toś słužyło ewangelskim Serbam jano ako rukopisna pśedłoga. Pśestajenje jo pak wažny rany pomnik serbskeje rěcy. Jadnučki zawóstajony eksemplar jo nadejšeł w 19. stolěśu w barlinskej Kralojskej bibliotece pólski slawist Andrzej Kucharski (1795–1862). Rukopis se chowa źinsa w Pšuskem kulturnem archiwje w Barlinju.

Žywjeńske wobstojnosći prědnego pśełožowarja Nowego Testamenta do serbskeje rěcy njejsu dokradnje znate. Žedne informacije sam dał njejo a dalšne žrědła z prědneje ruki znate njejsu. Slěźarje se mysle, až wón jo ten prjatkaŕ Nicolaus Kubike abo Kubke, kenž jo statkował wokoło lěta 1524 w Lubanicach/Laubnitz na pódpołnoc Žarowa (Sorau, źinsa pólske Żary). Teke wěsty Jakob, kenž jo faraŕ był w Lindrozu/Linderode (źinsa pólske Lipinki Łużyckie), abo tamny faraŕ Nikolaus Jakobi (zazdaśim 1556–1563) stej móžnej awtora. Wobej jsy stej słušałej k cerkwinej załožbje awgustinskich kanonikow w Žaganju (nimski Sagan, źinsa pólski Żagań), kótarychž abt Paul Lemberg jo se južo reformaciji w dwaźastych lětach 16. lětstotka pśiwobrośił.

Prědne śišćane knigły w serbskej rěcy su byli „Serbske kjarliže a Mały katechismus“ z lěta 1574 wót tšupcańskego fararja Albinusa Mollerusa (✶ 1541 w Tšupcu, †  1618 w Starej Darbni). Wažny zakład za wuwiśe nacasneje dolnoserbskeje pisneje rěcy jo wšak połožył Jan Bogumił Fabricius (✶ 1681 w Zwěrinje nad Wartu, †  1741 w Chóśebuzu). Jo se naroźił w Zwěrinje nad Wartu (nimski Schwerin an der Warthe, pólski Skwierzyna). Jo studěrował teologiju w Gießenje a Halu a jo był mócnje wobwliwowany wót Augusta Hermanna Franckego (1663–1727) a idejow pietizma. Kněžk Carl Hildebrand von Canstein (1667–1718), kenž jo załožył biblisku biblioteku w Halu nad Solawu, a kórjeński kněžk Christian von Pannwitz (1655–1703) stej se zasajźiłej za Fabriciusa, tak až jo dostał w lěśe 1702 faraŕske městno w Kórjenju. Rownož Fabricius jo był nejskerjej nimskego póchada, jo sebje malsnje pśiswójł serbsku rěc. 1709 jo był pówołany za wušego fararja do Picnja, a 1726 za promšta do Chóśebuza. Z pódpěru wudowy kněnje Anna Justina von Pannwitz (1664 – 1716) jo załožył w Kórjenju śišćaŕnju, źož jo wudawał serbske duchowne knigły. W lěśe 1706 jo to był Lutherowy Mały katechismus, a w lěśe 1709 jo wudał Nowy Testament w dolnoserbskej rěcy na zakłaźe staršych pśełožkow. Dalšne nakłady su z lět 1741, 1759, 1775 a 1848. Wšykne su dwójorěcne serbsko–nimske, aby Serby mógali lěpjej nimski nawuknuś.

Źěło Fabriciusa jo dalej wjadł gołkojski serbski faraŕ Jan Bjedrich Fryco (✶ 1747 w Gołkojcach, † 1819 tamkor) z pśestajenim Starego Testamenta do dolnoserbšćiny. W lěśe 1791 jo skóńcył pśełožk Starego Testamenta, kenž jo wujšeł w Chóśebuzu pla Kühna w lěśe 1796.

Fabriciusowy Nowy Testament a Stary Testament Fryca jo zredigěrował faraŕ Jan Zygmunt Bjedrich Šyndlaŕ (✶ 1758 we Wjerbnje, † 1841 w Picnju). W lěśe 1821 jo wudał dwójorěcny Nowy Testament. Rewiziji stej wujšłej cysto serbskej w lětoma 1822 (Nowy Testament) a 1824 (Stary Testament). Cełkowna śišćana Biblija jo z tym k prědnemu razoju w dolnoserbskej rěcy k dispoziciji stojała, pśisamem 300 lět pó Lutherowej nimskej Bibliji. Za tym až jo w lěśe 1706 Michał Frencel (✶ 1667 w Běčicach, † 1752 w Budestecach) wobstarał pśełožk Nowego Testamenta do górnoserbšćiny, jo južo w lěśe 1728 wujšła w Budyšynje cełkowna górnoserbska Biblija pó Lutherowem pśełožku ako wuslědk procowanja styrjoch fararjow z budyšyńskego wokrejsa: Jana Běmarja, Mateja Jokiša, Jana Langi a Jana Wawera.

Wudaśi Nowego Testamenta wót Fabriciusa (1709) a Starego Testamenta wót Fryca (1796) stej wažnej etapje we wuwiśu dolnoserbskeje pisneje rěcy. Gołkojski faraŕ Karlo Eduard Haußig (✶ 1821 w Chóśebuzu, † 1870 w Gołkojcach) jo měł wjeliki późěl na wudaśu cełkowneje dolnoserbskeje Biblije w lěśe 1868. Z pomocu drugich fararjow jo tekst redigěrował a na śišć pśigótował. Sobuźěłaśerje su byli wósebnje Kito Albin-Górjenojski, Pawoł F. Broniš-Lutojski a Jan B. Tešnaŕ. Z połnym pšawom móžomy wudaśe dolnoserbskeje Biblije z lěta 1868 ako „Haußigowu Bibliju” pomjenjowaś. Nejskerjej jo pśedsłowo togo wudaśa Biblije teke z pjera Haußiga, rownož žeden pódpis njama. Wuznamnu rolu za tu ediciju Biblije jo grał faraŕ Jan Bjedrich Tešnaŕ (✶ 1829 w gołkojskej Pódgóli, † 1898 w Oeynhausenje). Wón jo wudał w lěśe 1860 pśeglědany Nowy testament, kenž jo był pśewzety do wudaśa Biblije z lěta 1868. W zwisku ze źěłom na nabóžninskich knigłach a spiwarskich a za Bramborski Serbski Casnik jo Tešnaŕ zestajił pšawidła za dolnoserbski pšawopis, kótarež su płaśili w głownem až do lěta 1952. Lěcrownož jo statkował wót lěta 1862 až do swójeje smjerśi w lěśe 1898 daloko pšec wót domownje w dolnošlazyńskej jsy Nieda (źinsa pólski Niedów), jo zaměrnje źěłał za serbstwo. W lěśe 1880 jo sobu załožył Maśicu Serbsku ako dolnoserbske wótźělenje Maćice Serbskeje, togo cełkownego wědomnostnego zjadnośeństwa Serbow, a jo statkował ako jeje pśedsedaŕ. Wliwa połna a pla serbskich luźi wjelgin woblubowana jo była jogo zběrka prjatkowanjow z titelom „Ten Kněz jo mój pastyŕ”. Knigły su wujšli w Chóśebuzu w styrich nakładach w lětach 1869, 1879, 1892 a 1900.

Něnto pśedlažece śišćane wudaśe Biblije nowe pśestajenje abo wobšyrne wobźěłanje njejo, ale nowa edicija wudaśa Haußiga z lěta 1868 w źinsajšnej ortografiji. Za ten projekt stej Serbski institut z. t. a Spěchowańske towaristwo za serbsku rěc w cerkwi z. t. wusko kooperěrowałej. Jo było wót samego zachopjeńka jasne: Tuchylu njejsu kapacity pśełožyś Bibliju wótnowotki. Wót slědnego wudaśa jo se wšak minuło wušej 150 lět. Źinsa jano mała gjarstka wumějo běžnje cytaś tekst serbskeje Biblije stajony w šwabachu. Toś smy se rozsuźili, až tekst wóstanjo taki, ako jo. Jo dejał pak dostaś nowy woblak we formje łatyńskich pismikow a aktualizěrowanego pšawopisa. Měnimy, až w tej nowej drastwje pśistup k staremu tekstoju buźo cytarjam lažčejšy.

Weto wobgranicowanje na pšawopisne změny a łatyńsku sajźbu lažke a mimo problemow njejo. Musymy wobmysliś, až serbska Biblija se złožyjo zwětšego na nimski pśełožk Luthera. Z togo na pśikład pśidu take sady, kenž lěbda rozmějoš w serbskej rěcy: „Kótaryž, lěc wón rowno we Bóžem štałśe běšo, za rubnjenje jo njeźaržašo, Bogu rowny byś; ale huprozni sam se, słužabnikojski štałt na se wezecy, hordowa rowny cłowjekam, a na hoglědu ako cłowjek namakany.” (List na Filiparjow 2,6–7). To njejo serbska ludowa rěc, ale z nimskego teksta Luthera na zakłaźe komplicěrowaneje grichiskeje pśedłogi. Měnjone jo skerjej: „Jezus Kristus, kenž Bogu rowny běšo, na swójej rownosć z nim njejo wobstał. Město togo jo dał sam sebje, jo pśiwzeł póstawu słužabnika a bu rowny cłowjekam.”

Teologiska wašnja pśistupa jo se w slědnych 150 lětach dalej wuwijała. Stary Testament se źinsa wiźi ako znankstwo wěry israelskego luda, kenž Boga Wóśca ako prědny jo pśipóznał ako ten jaden samy Bog. Typologiske wukładowanja a pódtitele wótrězkow Starego Testamenta, kenž maju wujasniś, až Kristus jo napšawdu ten, na kótaregož su pokazali profety, w modernych Biblijach lěbda wustupuju. Teke rěcny pśistup k Bibliji jo se změnił. Na pśikład namakajomy ako direktne pśewześe Lutheroweje formulacije z lěta 1545 „Herr HERR” konstrukciju „Kněz Kněz“. W hebrejskem originalu tam stoj אֲדֹנָי יהוה. Tam wustupujucy tetragram יהוה (JHWH – Jahwe) Žyźi bogabójaznosći dla nikula njewugranjaju. Město togo se groni אֲדֹנָי (adonai, grichiski kyrios, Kněz). Te prědne słowo jo pak teke adonai, Kněz. Wótpowědujucy hebrejskej wašni wugronjenja togo wobrota ako adonai elohim město formalnego adonai adonai by było wjele lěpjej pisaś na tych městnach „Bog ten Kněz”, což jo we wulgaśe „Dominus Deus”.

Pisanje mjenjow togo śišćanego wudaśa źo do dalokeje měry pó serbskem teksće z lěta 1868 – ze wšymi inkonsekwencami. W Nimskej su wšake komisije lětźasetki dłujko wobradowali a pisanje bibliskich mjenjow naraźili. Weto mamy hyšći źinsa dwě tradiciji: ewangelsku, kótaraž se orientěrujo pó originalnej bibliskej rěcy, a katolsku, kótaraž se orientěrujo pó wulgaśe. Tak se pišo na pśikład Hiob a Ijob. Za serbske pisanje mjenjow njejsmy měli taku komisiju, kenž mógała naraźiś zmysłapołnu modernu wašnju pisanja mjenjow. Toś njejsmy mógali rozsuźiś, na pśikład kótara wašnja pisanja Ber-Seba, Berseba abo Bersaba, kenž wšykne wustupuju w Bibliji wót 1868, dejała byś ta głowna forma. Betlehem (בֵּית לֶחֶם) jo cesto interpretěrowany ako Bet Lehem, dom klěba. Weto pišomy pó serbskej tradiciji nadalej Betlehem. Pódobnje mógało to byś pla Ber(-)Seby. Takich formow jo w Bibliji z lěta 1868 wěcej ako towzynt, kenž su toś zawóstali kaž su.

Transkripcija do łatyńskich pismikow źinsajšnego pšawopisa źo za pśikładom drugich historiskich tekstow, na pśikład Casnikowa cytanka wót Ludowego nakładnistwa Domowina z lěta 2000. Musymy sebje wuwědobniś, až pšawopisnej principa stej wšakej. Źinsajšna ortografija glěda wěcej za póchadom słow, starša cesćej na wugrono. Źinsa pišomy na pśikład měke s ako ś. 1868 tam stoj ʃch (ʃ jo dłujke s we šwabachu). Źož pišomy a wugranjamy š, stoj 1868 ʄch (ʄ jo pśešmarnjone dłujke s). Awtomatiska transkripcija słowa „pisaʃch” dajo korektnje „pisaś” pó aktualnem pšawopisu. Słowo „puʃchcżiʃch” w starej formje dajo pó wugronje „puśćiś”, źinsa wšak pišomy „pušćiś”. Awtomatiska transkripcija teksta z kompjuterom jo musała take a wjele drugich pódobnych padow we wuwześowej tabeli zapśimjeś.

H-pisanje (pśedzłožki hu-, ho– město wu-, wo-, na pśikład humóžnik město wumóžnik) pśedłogi z lěta 1868 njejo aktualizěrowane. Z tym wótchyla se wersija w toś tom śišću wót wuchadneje dataje Serbskego instituta. Gramatika zewšym njejo změnjona, na pśikład wašnja cynjenja werbow IP/P, futur a druge. Stare leksikaliske formy (germanizmy, słowoskład) su tejerownosći wobchowane. Zawjadło jo se pak ó-towanje nowšego casa. Pisanje z h- jo w poziciji pśed „ó” aktualizěrowane, na pśikład „hoʃcżigaʄch” jo źinsa „wóstśigaš”. Dogromady jo to pak wjelgin mało padow. Tam, źož su wustupili nimske formy prěcnych pokazkow (na pśikład Röm. za Römer, abo Jac. za Jacob), su byli wuměnjone pśez serbske skrotconki (Rom. za List na Romarjow abo Jak. za List Jakuba).

Śišćane wudaśe dolnoserbskeje Biblije jo wuslědk wutrajnego źěła mani luźi pśez skóro źaseś lět. Biblisku kupku Spěchowańskego towaristwa za serbsku rěc w cerkwi z. t. (STSR) jo nawjedowała dr. Christiana Piniekowa, kenž jo zrownju redakcionelne a organizatoriske źěła wugbała. Cłonki kupki su byli: Lothar Burchhardt, Margot Hašcyna, faraŕ n. w. Hartmut Kaestner, Michał Kuryłłowicz †, dr. habil. Hartmut S. Leipner, Werner Měškank a Anna M. Šulcojc. Dr. Fabian Kaulfürst jo pśewzeł wědomnostne wjednistwo cełkownego projekta wót boka Serbskego instituta z. t. (SI). Smy źěkowne direktoroju instituta, dr. Haukemu Bartelsoju, za stawny zajm a pódpěru. Kompjuterowy eksperta Marcin Szczepański jo był zagronity za wšykne pšašanja wokoło digitalizacije a datowych bankow.

Wobźěłanje jo było wěcejschójźeńkowy proces: SI jo eksternej firmje Grepect GmbH Garbsen wótpisanje naskenowanego teksta Biblije w šwabachu do nadawka dał. Bibliska kupka STSR jo pśejšła w cesnoamtskem źěle ceły tekst z wušej 374000 słowami a jo jen pśirownowała z originalom z lěta 1868. Na kóńcu jo pśedlažała digitalna 1:1 kopija historiskego wudaśa z lěta 1868. Dalšny kšac jo był, zestajiś pšawidła transkripcije a tabelu wuwześow. Z tymi pšawidłami jo napórał dr. Fabian Kaulfürst digitalnu transkripciju serbskeje Biblije w šwabachu do łatyńskich pismikow w źinsajšnem pšawopisu. Do wersije z nowym pšawopisom prěcne pokazki wót jadnogo městna Biblije na druge su byli hyšći dodatnje integrěrowane. W spócetnem wótpisku źe wóni njejsu byli zapśimjete.

Cełkowna Biblija něnto pśedlažy we wšakich wersijach ako datowa banka w Serbskem instituśe. To móžo byś zakład za wědomnostne źěło a wšake nowe wudaśa a pśeźěłanja. Na zakłaźe tych datajow jo Spěchowańske towaristwo za serbsku rěc w cerkwi w lěśe 500. jubileja reformacije wudało dolnoserbsku Bibliju ako CD. Ta digitalna edicija „Biblija 1868|2018” wobpśimujo slědujuce pdf-dataje:

• stajany tekst w aktualnem pšawopisu,
• sken originalneje Biblije w šwabachu z lěta 1868,
• njezměnjona transkripcija teksta slědnego wudaśa z lěta 1868 we łatyńskich pismikach.

Serbski institut jo wózjawił dolnoserbsku Bibliju 1868 na swójich internetnych bokach www.dolnoserbski.de w tśich pšawopisnych wariantach: originalny tekst w šwabachu, transkripcija originalnego teksta do łatyńskich pismikow (antikwa) a wersija w źinsajšnem pšawopisu.

Za tym až w lěśe 2011 su wujšli žedne bibliske teksty w zmodernizěrowanej formje ako „Dolnoserbske perikopy”, kenž se wužywaju na serbskich namšach, su se Dolnoserby južo dłujko nowe wudaśe cełeje Biblije w swójej rěcy žycyli. W Pósołskich statkach namakajomy wulicowańko wó zastojniku z Etiopiskeje, kak wón jo pśišeł do Jeruzalema. Pśi tej góźbje jo kśěł něco nazgóniś wó Bogu Israela, kenž dej byś ten jaden samy a „žywy Bog“. Jo se kupił pismowu rulu, pótakem Bibliju, z pósołstwom profeta Jezaje a jo chopił cytaś. Naraz jo stojał na kšomje drogi cuzy cłowjek. To jo był Filip, kenž se na njogo wobrośijo: „Rozmějoš ty teke, což lazujoš?“ Tak jo se drje zejšło młogim, kótarež su chopili cytaś w Bibliji. Staru rěc a stare wobraze Biblije musymy znowa nawuknuś pšawje rozměś. Z tym se zasłužyjo, až se z tekstom dolnoserbskeje Biblije z lěta 1868 dokradnjej zaběramy.

Kraj Bramborska a Ewangelska cerkwja Barlinja–Bramborskeje–šlazyńskeje Górneje Łužyce stej śišćane wudaśe financielnje spěchowałej. Stajanje, śišć a wězbu su se realizěrowali pśez designerku Marion Kwicojc a nakładnistwo C. H. Beck.

Smy z wutšoby źěkowne, až jo se raźiło, pó wušej 150 lětach pśetergnjenja zasej nowe śišćane wudaśe Biblije w dolnoserbskej rěcy wózjawiś. Nowa edicija zawěsće mimo zmólkow njejo, tak ako kužde źěło z ruki cłowjeka. Bóže słowa Biblije su wšak za nimjernosć, teke w serbskej rěcy. Bog, naš Kněz, groni nam w 32. psalmje: „Ja cu śi rozhucowaś a tebje tu drogu pokazaś, pó kótarejž ty dejš chójźiś; ja cu śi z mójima wócyma pśewóźiś.” Tak dej Biblija w našej lubej rěcy nam nadalej pśewóźowaŕka byś.

Dosłowo w: Biblija: nowośišć na zakłaźe serbskeje Biblije z lěta 1868. Chóśebuz: Spěchowańske towaristwo za serbsku rěc w cerkwi z. t. 2020.

Bildka: hsl