Wumóžaŕ

מֹשֶׁה

W starem Testamenśe namakojomy stare alternatiwne gódowne tšojeńko. Toś to tšojeńko ma pak kradu druge wupyšnjenje ako našo, kenž w cerkwjach swěśimy. Žedne janźele njewustupuju, žedna jutšna gwězda njejo a žedne lubosne zwěrjeta njejsu, ako my stajijomy ku gódam doma do našych drjewjanych žłobikow. Ale teke w tom alternatiwnem tšojeńku jo na zachopjeńku tšach wjeliki, lěcrownož njejo carna, śicha noc. Wšykno se tšoj na swětłem běłem dnju. Małe źiśetko se naroźijo – co jo jogo pśisud? Wjelika dramatika jo spóznaś. Wšykno jo se stało južo 1200 lět pśed Jezusom. Móžomy pak direktny zwisk mjazy tyma dwěma naroźenjoma póstajiś. To, což jo było w tych starodawnych casach, jo póstajiło dalšne žywjenje našogo małkego Jezusźiśetka.

¹A jaden cłowjek wót Lewijowego domu se zgnu a weze Lewijowu źowku.
²A ta žona bu ze źiśimi a póroźi syna. A gaž wiźešo, až wóno rědne góle běšo; zataji wóna jo tśi mjasece.
³A gaž jo dlej njamóžašo wuchowaś, wugótowa kašćik wót sćiny a zamaza jen z glinu a ze smołu a połožy góle do njogo a zatka jen do sćiny pśi brjoze Nila.
⁴Ale sotša gólacka stojašo znazdala, aby zgóniła, kak se jomu zejźo.
⁵A faraonowa źowka źěšo dołoj a kśěšo se kupaś we wóźe, a jeje kněžny chójźachu pśi brjoze Nila. A gaž ten kašćik we sćinje wuglěda, pósła swóju słužabnicu tam a da jen dosegnuś.
⁶A gaž jen wótcyni, wupyta wóna góle, a lej, gólack płakašo. Ga to jo ju wjelgin gnuło, a wóna źašo: To jo jadno wót hebrejskich źiśetkow.
⁷Toś groni jogo sotša k faraonowej źowce: Dejm ja tam hyś a zawołaś jadnu wót hebrejskich žeńskich, kótaraž góle ma pśi se, aby wóna śi góletko seśiła?
⁸Faraonowa źowka źašo jej: Źi tam. Źowćo se zgnu a zawoła góleśa mamu.
⁹Ga jej źašo faraonowa źowka: Wzej to góletko a seś jo, ja cu śi to zarownaś. Ta žeńska weze to góle a kubłašo jo.
¹⁰A gaž góle wjelike bu, pśinjase wóna jo faraonowej źowce, a wóno bu jeje syn. A gronjachu jomu Mojzas, pśeto wóna źašo: Som jogo z wódy wuśěgnuła. ^{2 Mojz 2,1–10}

Jo wšykno tak naplanowane, tak póstajone ako stoj w knigłach Exodus, w drugem kapitelu? Legenda jo taka rědnučka, až jo wupyšnjona we wšakich filmach ako ten wót Disneyja The Prince of Egypt (Egyptojski princ).

Hebrejarje su pódtłocone w Egyptojskej. Ale wóni se woboraju pśeśiwo bonoju. Farao pśikažo, až se jim deje wusmjerśiś wšykne nowo naroźone góletka. W tej situaciji se naroźijo Mojzas ako syn jadneje žeńskeje a jadnogo muskego z roda Lewitow. Israelity mógali juskaś w tych słowach, kenž derje znajomy: Źinsa jo se wumóžnik naroźił. ^{Lk 2,11} Ale na jadnom boce hyšći njejsu se to wuwědobnili, a na drugem boce to lubjej njekśěli wutšubiś w tej wjelikej tšachośe. Gólack se chowa doma, ale jogo maś njewě se žedneje rady a jogo wusajźijo. Rowno źowka togo faraona, kenž jo pśikazał zabijanje wšyknych žydojskich gólackow, sćinowy kašćik namakajo a źiśe wumóžyjo. Ze snadneju ironiju se wulicujo, až Mojzasowa sotša kradu pśipadnje mimo pśiźo. Na jeju dobru radu faraonowa źowka wustajijo rowno jogo mamu ako seśelnicu. Móžomy se pśez to źiwaś, až princesna ned spóznajo, až góle jo jadno wót hebrejskich źiśetkow. Ako bu wětšy, pśiźo na faraonowy dwór a dostanjo wót princesny mě Mojzas. To se drje póśěgujo na egyptojske słowko „mś“ – póroźiś. Znajomy na pśikład take formy ako Tutmosis, což wóznamjenijo „bog Tut jo póroźił“. Ale direktne pomjenjowanje jadnogo boga njejo w mjenju Mojzasa póstajone. Stary Testament wót togo wuchada, až princesna wupytajo hebrejske mě מֹשֶׁה z wuznamom „Wón jo wuśěgnjony z wódy“. Ale historiska wěrjepódobnosć groni, až egyptojska princesna hebrejski powědała njejo.

W rědnej bajance to wšak musy byś, wšykno druge teke pasujo gromaźe: Pśiducy wumóžnik Israelitow póchada z roda Lewitow – to su te pótomniki Lewija, kenž se pózdźej póstajiju ako mjeršniki w templu. Jogo hebrejska mama jogo seśi, a wón se wě nosy hebrejske mě. A na kuždy pad musy jaden princ byś, kenž Israelitow wumóžyjo. Ale to pśiźo akle pózdźej w běgu legendy.

Ako Biblija wulicujo, jo Mojzas ta centralna wósoba nejstaršych stawiznow Israela. Lěbda něchten ma taku awtoritu a pśiźo Bogoju tak blisko. W nadawku Boga Kněza wulichujo israelski lud z egyptojskego pódtłocowanja, pśiwzejo na górje Sinai kazni Boga a wjeźo Israelitow 40 lět pó pusćinje až na kšomu zlubjonego kraja, źož wumrějo. Žydojska a kśesćijańska tradicija stej wopisowałej pyšny wobraz Mojzasa. Nejžwažnjejšy dypk jo ten: Wón jo kaznidawaŕ, kenž Israeloju jo zapowědał wólu togo jadnogo samego Boga. Na direktne pšašanje Mojzasa na górje Sinai Bog wón sam se pśedstajijo. Wótegronijo ze źiwnučkem gronkom: Ja budu ten, kótaryž ja běch. ^{2 Mojz 3,14} Ceło glucny ten serbski pśełožk njejo. Luther jo w nimskej Bibliji tšochu lěpjej sformulěrował. Pó słowje stoj w 2. knigłach Mojzasa: הְיֶה אֲשֶר אֶהְיֶה, což jo pśestajone do našeje rěcy: „Bog – to groni: Ja budu tam.”^{Ex 3,14} Bog Mojzasoju sobu dajo, až jogo mě dejmy rozměś wót werba byś we futuru: Ja budu. Bóže mě groni, až pśibytnosć w žałosći abo w tešnosći njejo wšo. Bog jo pśichod. Wón buźo tam, lěcrownož njamóžomy jogo wiźeś. Teke Mojzas jo jano wiźeł palecy śernjowy keŕ na górje. Wót togo momenta, ako Mojzas se wrośijo wót góry dołoj k swójomu ludoju, jo jogo rola wudopołnjona. Legendarny Mojzas jo stratega a wójnstwowy wjednik pśi wuśěgnjenju z Egyptojskeje. Wušej togo jo wón prědny mjeršnik Boga, kenž direktnje dalej dawa Bóže kazni.

Se wě, až njedejmy wócakaś, až historija pśed wušej 100 generacijami pó słowje jo tak była. Mojzas jo kradu symboliska póstawa, kótaraž charakterizěrujo pśechod k monoteizmoju. W tom zmysle dejmy teke rozměś wšykne detaile wupyšnjoneje legendy jogo naroźenja a wumóženja.

Pśipódla gronjone, take bajanki wót namakanych góletkow, kenž změju wjelicny pśichod, su byli w asyriskich casach kradu popularne.

Skócyjomy wjele stolěśow doprědka. Zasej se deje zamordowaś wšykne źiśi, tenraz w Bethlehemje. Ale zasej jadno hebrejske góle jo se mógało wuwinuś w Egyptojskej z teje tšachoty. Naroźenje togo góleśa źinsa swěśimy. Wón jo pśichod. Bog jo pśichod. Wón buźo tam. Ta powěsć Boga za Mojzasa stoj teke w srjejźišću našogo gódownego pósołstwa: Njebójśo se,^{Lk 2,10} ja som z wami kuždy źeń, až do kóńca togo swěta^Mt 28,20

Hartmut S. Leipner: Prjatkowanje na serbskej gódownej namše w chóśebuskej Serbskej cerkwi 2023-12-25.

Wobraz: https://my.relilab.org/material/dornbusch-freiheit-und-gebote-gottes/learnview/